«Суднабудаўнік» месьціцца ля вёскі Цяцёркі Віцебскага раёну. Яшчэ ў траўні ўладальнікі лецішчаў атрымалі афіцыйнае папярэджаньне аб заплянаваным падтапленьні іхных участкаў у выніку працы ГЭС, каб яны рыхтаваліся да зносу.

За зьнішчаную маёмасьць гаспадарам прапануюць грашовую кампэнсацыю. Але яе памер людзей не задавальняе: гэтыя грошы занадта малыя, каб набыць лецішча ў падобным месцы – недалёка ад гораду і на беразе вадаёму. Да ўсяго, у «Суднабудаўніку» ведаюць пра сумны досьвед суседняга садаводчага таварыства «Крыніца» – там ужо пазносілі лецішчы. А гаспадарам налічылі кампэнсацыі ў даляравым эквіваленце – але не паводле цяперашняга курсу валюты, а паводле таго, які ён быў на момант ацэнкі.

Свае прэтэнзіі ўладальнікі лецішчаў спрабавалі выкласьці на сходзе, куды былі вымушаныя прыехаць прадстаўнікі Віцебскага райвыканкаму, РУП «Віцебскэнэрга», праектнага інстытуту «Белгіпразем» ды іншых службаў. Але на ўсе пытаньні афіцыйныя асобы адказаць так і ня здолелі. Высьветлілася, што яшчэ няма канчатковага праекту, як мусіць быць уладкаваная тэрыторыя, вызваленая ад лецішчаў. І тэрмін зносу не акрэсьлены – «дзе-небудзь у лютым-сакавіку». Уладальнікі лецішчаў ня ведаюць нават, ці будуць зьнесеныя ўсе пабудовы на іхных участках, ці толькі часткова. І вельмі незадаволеныя памерам кампэнсацыяў.

«Чаму вы ўвесь час гаворыце пра нейкі „продаж“ нашай маёмасьці? Мы нічога не прадаём! Прадаваць мы маглі б і год, і два, і тры, пакуль не дамовімся на добры кошт. А, можа, увогуле падарылі б лецішча бясплатна каму-небудзь! Нашы лецішчы забіраюць гвалтам – які тут продаж? Дык чаму не прызначаюць цану, якая задаволіла б нас, гаспадароў?» – абураецца прадстаўніца «Суднабудаўніка» Валянціна Ўладзімераўна.

Спадарыня зьвяртае ўвагу на грубасьць службовых асобаў, якія не хацелі абмяркоўваць зь ёй гэтую праблему ў службовых габінэтах. Ёй нават давялося пачуць пагрозы: «Калі будзеце скардзіцца – такой цаны не атрымаеце!»

Апрача цэнаў у «Суднабудаўніку» занепакоеныя тым, ці будзе ўлічвацца дэвальвацыя валюты. Кошт лецішча на дзень ацэнкі і на момант выплаты можа істотна адрозьнівацца, як паказвае рэчаіснасьць. Ці будзе гэта ўлічана, адказныя асобы ня могуць сказаць з поўнай упэўненасьцю. І падмацаваць свае абяцаньні нейкім дакумэнтам адмаўляюцца таксама. Таму гаспадары лецішчаў адкрыта кажуць:

«З нас гвалтам робяць фундатараў будаўніцтва ГЭС, зьніжаючы кошт маёмасьці, за якую трэба плаціць зь бюджэту».

Увогуле прэтэнзіяў да тых, хто прадстаўляе «бок зносу», ва ўладальнікаў лецішчаў набраўся цэлы сьпіс. Аднак адказваць перад людзьмі на сходзе афіцыйныя асобы не захацелі. Пачуўшы шмат няўхвальных словаў, намесьнік старшыні Віцебскага райвыканкаму Павал Шыкшнян прапанаваў размаўляць індывідуальна: каб адмыслоўцы хадзілі па ўчастках, а гаспадары задавалі пытаньні прыватна.

Шмат пытаньняў тычылася мэтаду ацэнкі дамоў. Ён быў параўнальны: вызначаліся цэны, арыентаваныя на цэны іншых лецішчаў, збудаваных далёка не ў такіх зручных для адпачынку месцах.

Аляксандар Гулеў кажа, што адмаўляў пакупнікам, якія прапаноўвалі яму 9 тысяч даляраў, а цяпер дзяржава забірае ягоную хату зь іншымі пабудовамі за 6 тысяч зь нечым:

«Я дужа незадаволены зносам! Вы ж бачыце, якое гэта месца! Яно і нажытае – мы тут 40 гадоў жылі, бацькі нашыя пахаваныя на мясцовых могілках. А цяпер вось атрымалі расцэнкі. І мяне ўражвае, што мой участак ацэнены ў параўнаньні з участкамі таварыства ў пасёлках Акцябрскі ці Сялюты. Як гэта можна параўнаць? Параўнайце з участкамі на Дняпры, на Сожы, на возеры Лосьвіда! Чаму народ не перасяліць, выдаўшы ўчасткі ў аналягічным месцы, чаму не адбудаваць нам новыя дамы за гэтыя кошты, якія яны вызначылі? У нас жа сацыяльна-арыентаваная дзяржава? А зносяць нас – нібыта кулакоў нейкіх раскулачваюць. Вядома, дзяржаве патрэбная электраэнэргія, і нам яна патрэбная. Але чаму ж так несправядліва? Усе незадаволеныя, і незразумела, ці будзе нават прывязка да даляру. Мы змагаемся, каб сума была паводле курсу даляру на момант выплаты. Але ніхто нічога не абяцае, ніякіх дакумэнтаў няма. А што, хіба чыноўнікі ня могуць усе гэта загадзя прадумаць? Нас чарговым разам могуць проста кінуць!»

Уладальнікі лецішчаў змагаюцца за кожны мэтар участкаў: калі месца на беразе вышэйшае, то можна ня зносіць, а пераставіць хату. Адстойваюць кожнае дрэва на сваёй тэрыторыі. Дыскутуюць, ужываючы спэцыяльную тэрміналёгію – такое ўражаньне, што яны падрыхтаваныя да сходу куды лепей за чыноўнікаў і адмыслоўцаў.

У «Суднабудаўніку» ёсьць мясцовая адметнасьць: тут знаходзіцца лецішча Глеба Гарбоўскага – расейскага паэта, аўтара вядомых савецкіх шлягераў «Розовый слон» і «Папа, подари мне куклу». Ягоны спадкаемца, пляменьнік Адрыян Фамін запрапанаваў арыгінальны спосаб захаваць пабудову як культурніцкі аб’ект, прычым за ўласныя сродкі:

«Калі будзе прынятае рашэньне пра знос і выплату кампэнсацыі, просім разгледзець магчымасьць пераносу дома на часовае захаваньне – за нашыя сродкі. Каб потым перамясьціць і ўсталяваць яго на пантоне на Дзьвіне, за нашыя ж грошы».

Каб увасобіць гэта, ужо знайшліся фундатары. Але чыноўнікі і прадстаўнікі ўладаў проста разгубіліся, ня ведаючы, што сказаць.

Канструктыўнага было сказана ўвогуле вельмі няшмат, лічыць мясцовы лідэр грамадзянаў, нязгодных са зносам, Уладзімер Гушчанка. Ён заўважае, што да вырашэньня галоўнага пытаньня – пра прывязку кошту да даляру з улікам дэвальвацыі на момант выплаты – сход так і не прывёў:

«Сход – не, не прывёў. Вусна, на словах ні райвыканкаму, ні спэцыялістам верыць нельга. Таму падаём у суд. Там будзе пісьмовае рашэньне – як належыць выплачваць кампэнсацыю. А то мы ўжо з траўня гаворым пра гэта, а нам адказваюць раз – так, раз – інакш: то мы маем рацыю, то мы ня маем рацыі... Пакуль ня будзе дакумэнтаў, мы будзем трымаць гэта на кантролі. А калі гэта яшчэ й ня будзе выконвацца, то людзі проста ня выедуць з дамоў. Старыя, жанчыны, людзі сярэдняга ўзросту, моладзь, якая пісала Лукашэнку, – усе яны гатовыя ў лютым нават жыць у гэтых дамох, каб кантраляваць сытуацыю».

На супрацьлеглым ад «Суднабудаўніка» беразе Дзьвіны таксама ёсьць пратэстоўцы – жыхары вёскі Барвін Перавоз. Тут да зносу «асуджаная» большасьць хат, а «зямельныя ўчасткі адымаюцца дзеля дзяржаўных патрэбаў», як сфармулявана ў дакумэнтах. На гэтым месцы РУП «Віцебскэнэрга» зьбіраецца зрабіць пляж і зону адпачынку каля штучнага вадаёму, што ўтворыцца пасьля пабудовы ГЭС. Але застанецца некранутай «віцебская Рублёўка» – пасёлак з дарагіх катэджаў.

Крыніца: Радыё Свабода