14 лістапада 2024 года Расонскі райвыканкам прыняў рашэнне № 772 "Об установлении брони для приема на работу отдельных категорий граждан на 2025 год".

У Беларусі ўстаноўка броні для працаўладкавання асобных катэгорый грамадзян можа пераследаваць некалькі мэт, якія звязаны з палітыкай кіравання працоўнымі рэсурсамі і сацыяльным кантролем ва ўмовах таталітарнага рэжыму, -- лічыць юрыст.

1. Кантроль за працоўнай занятасцю. Ва ўмовах таталітарнага рэжыму дзяржава імкнецца кантраляваць працоўную актыўнасць грамадзян. Пэўныя катэгорыі грамадзян, такія як моладзь, людзі перадпенсійнага ўзросту або былыя зняволеныя могуць мець патрэбу ў працаўладкаванні для захавання сацыяльных і эканамічных абавязацельстваў перад дзяржавай. Увядзенне броні дазваляе дзяржаве накіроўваць гэтых людзей у патрэбныя ёй сектары і арганізацыі.

2. Сацыяльная абарона і кіраванне занятасцю ўразлівых груп. Улады могуць фармальна аргументаваць броню для асобных катэгорый як меру сацыяльнай абароны і падтрымку ўразлівых груп насельніцтва, такіх як інваліды, шматдзетныя бацькі, ваеннаабавязаныя і інш. Фактычна гэта забяспечвае выкананне дзяржавай функцый сацыяльнага забеспячэння, але таксама дае магчымасць кантраляваць іх працоўную актыўнасць.

3. Папярэджанне міграцыі і кантроль за працаздольным насельніцтвам. Увядзенне броні можа быць звязана з жаданнем абмежаваць унутраную і знешнюю міграцыю, паколькі фіксаваныя працоўныя месцы ўтрымліваюць грамадзян на месцах, зніжаючы іх мабільнасць. Гэта служыць адной з форм кантролю за насельніцтвам, падтрымліваючы яго эканамічную залежнасць ад дзяржавы і зніжаючы патэнцыйныя пратэстныя настроі.

4. Прапаганда і падтрыманне дзяржаўнай лаяльнасці. Увядзенне броні дазваляе прасоўваць ідэю сацыяльнага клопату дзяржавы аб сваіх грамадзянах, што дапамагае стварыць імідж урада як адказнага і клапатлівага. Гэта таксама можа быць выкарыстана для падтрымання лаяльнасці сярод грамадзян.

5. Цэнтралізаванае кіраванне кадравымі рэсурсамі. Ва ўмовах, калі ў Беларусі большая частка эканомікі і працаўладкавання кантралюецца дзяржавай, бронь на пэўныя пазіцыі дапамагае эфектыўна размяркоўваць кадры ў важныя для эканомікі галіны і ўстановы. Гэта дае магчымасць утрымліваць кантроль за стратэгічна важнымі кадрамі.

Прававыя аспекты:

На практыцы прававыя падставы для ўвядзення броні на працаўладкаванне асобных катэгорый грамадзян могуць афармляцца праз працоўнае заканадаўства або акты мясцовых органаў улады, якія рэгламентуюць размеркаванне працоўных месцаў. Нягледзячы на фармальную адпаведнасць заканадаўству, такія меры часта ўшчамляюць правы на працоўную свабоду, ствараючы жорсткія рамкі для працаўладкавання.

Права на працоўную свабоду азначае, што кожны чалавек мае права самастойна выбіраць від дзейнасці, месца і ўмовы працы, і пры гэтым вольны ад неабгрунтаваных абмежаванняў або прымусу з боку дзяржавы, працадаўцаў ці іншых асоб.

Права на працоўную свабоду ўключае некалькі ключавых аспектаў:

1. Свабода выбару прафесіі і месца працы. Чалавек павінен мець права выбіраць прафесію, зыходзячы з уласных інтарэсаў, здольнасцей і пераваг, а таксама месца працы без навязвання пэўных умоў. Важна, каб выбар прафесіі і месцы працы не абмяжоўваўся адвольнымі рашэннямі ўладаў ці іншых структур.

2. Забарона прымусовай працы. Згодна з міжнароднымі стандартамі, ніхто не можа быць прымушаны да працы супраць сваёй волі, за выключэннем выпадкаў, устаноўленых законам (напрыклад, праца падчас выканання воінскага абавязку або выканання пакарання за злачынства). Прымусовая праца парушае прынцып добраахвотнасці, які ляжыць у аснове працоўнай свабоды.

3. Свабода заключэння і скасавання працоўнай дамовы. Работнік павінен мець права заключаць або скасоўваць працоўны дагавор па ўласным жаданні, без залішніх юрыдычных перашкод. Гэта таксама азначае, што працоўныя адносіны не павінны навязвацца звонку.

4. Роўнасць і недыскрымінацыя ў працаўладкаванні. Свабода працы мае на ўвазе роўныя магчымасці для ўсіх, незалежна ад полу, узросту, расы, палітычных перакананняў і іншых характарыстык. Ніхто не павінен падвяргацца дыскрымінацыі пры прыёме на працу ці ў працоўных умовах.

5. Сацыяльная абарона і годныя ўмовы працы. Працоўная свабода таксама прадугледжвае доступ да дастойных умоў працы, уключаючы справядлівую аплату, абарону ад беспрацоўя і бяспечныя ўмовы працы. Без гэтага выбар прафесіі можа быць абмежаваны фактарамі, якія не залежаць ад самога чалавека.

Міжнародныя нормы

У міжнародным праве права на працоўную свабоду замацавана ў шэрагу дакументаў, такіх як:
- Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека (артыкул 23), якая абвяшчае права на свабодны выбар працы і справядлівыя ўмовы працы.
- Міжнародны пакт аб эканамічных, сацыяльных і культурных правах (артыкул 6), які прызнае права на працу, якая ўключае свабоду выбару працы.- Канвенцыі Міжнароднай арганізацыі працы (МАП) аб забароне прымусовай працы і недапушчальнасці дыскрымінацыі ў сферы працы.

Такім чынам, права на працоўную свабоду - гэта фундаментальнае права, закліканае абараняць кожнага ад знешняга ціску, прымусу і дыскрымінацыі ў пытаннях працы. Парушэнне гэтага права падрывае асновы асабістай і эканамічнай свабоды, што асабліва актуальна ў дзяржавах з аўтарытарнымі рэжымамі, дзе дзяржаўны кантроль над працоўнай дзейнасцю грамадзян можа прыводзіць да прымусовай працы і абмежавання выбару.

Віталь Віхура