Пятніца, 04 Лістапад 2016

“Месцы расстрэлаў забойцы засейвалі”

Ацаніць гэты матэрыял
(1 голас)
Юрка Копцік Юрка Копцік

Гісторык Юрка Копцік правёў для жыхароў Воршы экскурсію па лесе на вуліцы Магілёўскай, дзе камуністы зьнішчалі людзей.

У Воршы ў канцы вуліцы Магілёўскай знаходзяцца жылыя дамы, запраўкі, крамы. Але многія аршанцы праз стараннае замоўчваньне цяперашнімі ўладамі сталінскага генацыду 30-х гадоў ня ведаюць, што адбывалася на ўскраінах гораду ў лясох. А ўспаміны старых жыхароў сьведчаць: у чорныя 30-я гады часта ўначы можна было пачуць гукі стрэлаў з боку Кабыляцкай гары і ў іншай частцы Воршы, на вуліцы Магілёўскай. Тут катамі з НКВД расстрэльваліся жыхары Воршы, Паддубцаў, Панізоўя; але былі ахвяры ня толькі зь ліку жыхароў гораду і навакольных вёсак, сярод расстраляных былі нават жыхары далёкага ад Воршы Бабруйскага раёну.

Маштабы і цынізм зьнішчэньня людзей сапраўды шакавальныя, кажа Юрка Копцік. Дзе-нідзе чырвоныя каты кепска хавалі сьляды сваіх злачынстваў, сьведкі тых часоў прыгадваюць, як аднойчы вяскоўцы пакінулі пасьвіць каровы побач зь лесам. Каровы сталі неяк нэрвова рэагаваць на мясцовасьць, а пастухі заўважылі нагу ў боце, якая тырчала зь зямлі.

Яшчэ ў 30-я была сытуацыя, калі людзі ўбачылі ў лесе на Магілёўскай мужчыну, усяго ў брудзе. Ён плакаў і сядзеў на паляне. Калі яго спыталі, што здарылася, мужчына распавёў, што яго разам зь дзясяткамі людзей у ноч прывезьлі на расстрэл. Усіх расстралялі, а яму куля ня трапіла ў галаву, а толькі кранула. Недагляд бальшавіцкага ката ўратаваў жыцьцё чалавеку, ён здолеў адкапацца і выпаўзьці на паверхню. Але калі выбраўся на дарогу і пайшоў па ёй, з боку Воршы паказаўся “варанок” – верагодна, знайшліся “добразычліўцы”, якія паведамілі бандытам у форме пра мужчыну, які выжыў. Машына забрала мужчыну, адвезла ў аршанскую турму і на наступны дзень, па той інфармацыя, якая мелася, ён усё-ткі быў забіты ў тым самым лесе.

Многія “энкавэдысты” па выхадзе на пэнсію станавіліся палясоўшчыкамі, прычым у тых самых лясох, дзе самі расстрэльвалі людзей. Было дадзенае дакладнае ўказаньне: зьнішчаць усе вянкі, крыжы, подпісы – адным словам, усе памятныя знакі, якія людзі пакідаюць у лесе. Мэмарыял у памяць ахвяраў быў непатрэбны савецкім уладам, яны вельмі любілі распавядаць пра страшныя злачынствы нацыстаў, а вось пра свае крывавыя дзеяньні, такія ж страшныя, імкнуліся забыць і вынішчыць у народу любую памяць пра тыя падзеі. Катамі было зроблена, паводле слоў гісторыка Юркі Копціка, “чыста аршанскае вынаходства” – адразу пасьля расстрэлаў і закопваньня целаў, зямлю засявалі травой. Ужо за пару тыдняў, месяц, зямля прарастала травой, і настолькі, што ніхто адразу ня мог здагадацца, што тут зусім нядаўна расстралялі не адну сотню людзей. І ўсё ж аб ахвярах нагадвалі яры, якія ўтвараліся ў лесе. Ёсьць такія ў лесе па Магілёўскай і цяпер. Людзі бачылі ў лесе і абломкі крыжоў, якія ламалі якраз тыя палясоўшчыкі.

Нягледзячы на тое, што цяперашнія ўлады замоўчваюць тыя падзеі і не зрабілі ніякага мэмарыялу на месцы расстрэлаў па Магілёўскай, людзям ужо вядома пра крывавыя падзеі. На жаль, узровень культуры і ведаў часткі аршанцаў невысокі, пра што сьведчаць бутэлькі ад піва і пакеты ад віна ў лесе, які зьберагае настолькі трагічную гісторыю.

orsha.eu