Прадстаўнікі праваабарончых арганізацый, якія заснавалі Дом правоў чалавека "Крым", Дынара Касымбекfва (Цэнтр правоў чалавека ZMINA), Уладзімір Чэкрыгін (Крымская праваабарончая група), Вольга Андросава (Рэгіянальны цэнтр правоў чалавека, г. Севастопаль — Кіеў) і Алег Ахрэдзька (Цэнтр грамадзянскай адукацыі "Альменда" (Ялта — Кіеў) прайшлі стажыроўку ў адным з найстарэйшых Дамоў -—Беларускім Доме правоў чалавека імя Барыса Звозскава (БДПЧ). Аб іх уражаннях па выніках стажыроўкі — у бліц-інтэрв'ю на сайце org.zmina.info.
- Прадстаўнікі праваабарончых арганізацый, якія заснавалі Дом правоў чалавека "Крым" у Беларускім доме правоў чалавека. Фота: org.zmina.info
Чаму для першай стажыроўкі удзельнікаў Крымскага Дома быў абраны менавіта Беларускі Дом?
Уладзімір Чэкрыгін: Стварэнне ў 2007 годзе Беларускага Дома правоў чалавека (БДПЧ) у Вільні было абумоўлена складанасцямі для беларускіх праваабаронцаў адкрыта і легальна абараняць правы чалавека на радзіме. У пачатку 2000-х практычна ўсе праваабарончыя арганізацыі былі ліквідаваныя беларускімі ўладамі, новыя НДА, арганізаваныя праваабаронцамі, не былі зарэгістраваныя.
Лёсы беларускіх і крымскіх праваабаронцаў і актывістаў шмат у чым падобныя. Некаторыя з іх вымушана пакінулі паўвостраў, каб не апынуцца за кратамі. А тыя, хто застаўся ў Крыме, як і іх калегі, якія вядуць актыўную дзейнасць непасрэдна ўнутры Беларусі, не адчуваюць сябе там у бяспекі.
Вольга Андросава: Па-першае, БДПЧ — гэта Дом, які быў створаны "ў выгнанні", фізічна размешчаны ў Вільні, а прадастаўляе паслугі для арганізацый і праваабаронцаў, якія працуюць у Беларусі. Гэтая сітуацыя вельмі падобная на сітуацыю, у якой зараз знаходзіцца ДПЧ "Крым". Таму вопыт менавіта такой працы быў вельмі важны для нас.
Да таго ж БДПЧ — гэта адзін з найстарэйшых Дамоў. У іх ужо ёсць вопыт, які нам, як маладому Дому, варта было б улічыць у сваёй працы.
Алег Ахрэдзька: Беларускі Дом правоў чалавека знаходзіцца ў выгнанні, і Дом правоў чалавека "Крым" — у такім жа стане, своеасаблівым выгнанні. Таму пэўныя метады і формы работы падобныя, і мы мелі магчымасць паглядзець, як можа працаваць наш Дом. Мы атрымалі вялікі практычны вопыт, убачылі, як функцыянуе БДПЧ, як адбываецца ўзаемадзеянне з Беларуссю, як арганізуюцца мерапрыемствы, як гарантуецца бяспека праваабаронцаў.
Дынара Касымбекава: Беларускі Дом мае досвед працы з мэтавай аўдыторыяй здалёку, без прысутнасці ў краіне. Яны разумеюць абставіны, у якіх апынуліся крымчане.
Беларускі Дом працуе ўжо 10 гадоў, мы ж толькі пачынаем праваабарончую дзейнасць у межах Дома правоў чалавека, таму вопыт беларускіх праваабаронцаў карысны.
Што агульнага і ў чым розніца паміж Домам правоў чалавека "Крым" і Беларускім Домам?
Вольга Андросава: Гэты спіс мог бы быць вельмі доўгім. Таму прывяду толькі два прыклады: агульнае тое, што абодва Дома ствараліся як бяспечныя пляцоўкі для сустрэч і навучання арганізацый і праваабаронцаў, якія працуюць на небяспечнай тэрыторыі. А розніца ў тым, што мы ў ДПЧ "Крым" усё ж працуем у сваёй краіне, у сваім культурнай прасторы. Мы ў сябе дома, а не ў выгнанні. Проста доступ да тэрыторыі, для якой мы працуем, цяпер абцяжараны.
Алег Ахрэдзька: Пытанне бяспекі людзей патрабуюць вялікай увагі для абодвух Дамоў. Раней у Беларускім Доме часова жыла вялікая колькасць людзей, якія хаваліся ад афіцыйнай беларускай улады. Цяпер Дом змяніў памяшканне, і магчымасці размяшчаць такую колькасць людзей ужо няма, але зручней у новым памяшканні стала офісная праца супрацоўнікаў Дома.
Адным з цяжкіх пытанняў, з якім сутыкнуўся Беларускі Дом, было рознае заканадаўства, асабліва ў сферы падаткаабкладання. Літоўскае заканадаўства значна адрозніваецца ад беларускага.
Уладзімір Чэкрыгін: Нам таксама ў сваёй працы даводзіцца абапірацца не толькі на наша ўкраінскае заканадаўства, але і ўлічваць расійскае, якое дэ-факта дзейнічае ў Крыме. У гэтым таксама можна ўбачыць пэўнае падабенства нашых Дамоў. Акрамя ўкраінскага заканадаўства, мы вымушаны былі таксама вывучыць і расійскае права, асабліва крымінальнае і адміністрацыйнае.
Появится ли у Дома прав человека «Крым» свой дом?
Раскажыце больш падрабязна пра працу Беларускага Дома.
Дынара Касымбекава: Беларускі Дом правоў чалавека ў Мінску арганізаваў пляцоўку, якая дзейнічае ў некалькіх кірунках. Адукацыйны кірунак прадугледжвае правядзенне праваабарончых мерапрыемстваў і трэнінгаў. Таксама там падаюцца кансультацыі па пытаннях абароны.
Беларускія журналісты ўдзельнічаюць у міжнародных мерапрыемствах. Некаторыя з іх былі ў Крыме і затым рабілі прэзентацыю для грамадскіх арганізацый Беларусі аб сітуацыі з правамі чалавека ў Крыме пасля акупацыі. Яны спрабуюць рознымі сродкамі асвятляць падзеі як у сваёй краіне, так і за яе межамі, у прыватнасці ў Крыме. Для іх таксама актуальная барацьба з расійскай прапагандай.
Што з вопыту БДПЧ можна выкарыстаць для працы Крымскага Дома? Чым была карысная гэтая стажыроўка?
Вольга Андросава: Я лічу, што нам варта прыгледзецца да досведу ўзаемадзеяння паміж арганізацыямі — заснавальнікамі Дома. Нашы калегі з БДПЧ паспрабавалі выкарыстоўваць розныя фарматы, і мы маем магчымасць улічыць іх вопыт.
Мы вельмі ўдзячныя прадстаўнікам Беларускага Дома, усім, хто арганізаваў наш візіт і надаваў час, адказваючы на нашы шматлікія пытанні. Карысна было пачуць не толькі пра гісторыю поспеху, але і пра цяжкасці, з якімі сутыкаўся Дом. Гэта дапаможа нам выбраць найбольш аптымальныя і эфектыўныя формы супрацоўніцтва.
Дынара Касымбекава: Адным з напрамкаў працы, які можна пазычаць у Беларускага Дома, з'яўляецца псіхалагічная дапамога праваабаронцам.
Нам спадабалася таксама, як добра ў Беларускім Доме арганізавана ўнутраная праца з дакументацыяй.
У нас ёсць планы супрацоўніцтва на другім этапе нашай місіі. (У 2018 годзе міжнародная праваабарончая місія Дамоў правоў чалавека з удзелам прадстаўнікоў Беларусі і іншых краін наведала акупаваны Крым, праваабаронцы дакументальна пасведчанне аб сітуацыі са свабодай слова, з правядзеннем мірных сходаў, дзейнасцю аб'яднанняў і асацыяцый, умовамі дзейнасці праваабаронцаў і юрыстаў. — Заўвага. Рэд.) Таксама мы плануем разам працаваць у напрамку стварэння Шелтер і прадастаўлення часовага прытулку для тых праваабаронцаў, якім у сваёй краіне пагражае небяспека.
Хачу звярнуць увагу: наш ўкраінскі вопыт таксама быў карысным для БДПЧ. У адрозненне ад беларусаў, мы лепш развіваем інфармацыйны кірунак і можам дзяліцца з імі вопытам па пытаннях камунікацыі як сярод удзельнікаў, так і з мэтавай аўдыторыяй.
Алег Ахрэдзька: Міжнародны вопыт заўсёды ўзбагачае. Мы можам дзяліцца сваімі ідэямі. У нас ужо ёсць папярэдняя дамоўленасць аб правядзенні сумесных адукацыйных мерапрыемстваў. Беларускаму Дому спадабаўся праект "Чамаданы праваабаронцаў", яны хочуць супрацоўнічаць з намі ў гэтым накірунку.
Уладзімір Чэкрыгін: Беларускі Дом правоў чалавека ў Літве стаў надзейнай апорай беларускім праваабаронцам, якія з-за пераследу ва ўласнай краіне страцілі магчымасць свабодна і бяспечна праводзіць праваабарончыя мерапрыемствы, наладжваць кантакты са сваімі замежнымі калегамі і партнёрамі, многім з якіх уезд у Беларусь, як і раней забаронены. Мы спадзяемся, што наш Дом таксама стане надзейнай пляцоўкай для праваабаронцаў, якія займаюцца крымскай тэматыкай і працуюць з абодвух бакоў адміністрацыйнай мяжы.
Крыніца: Крымскі і Беларускі Дома правоў чалавека дамовіліся аб супрацоўніцтве