Яшчэ ў ліпені актывіст анархічнага руху і журналіст Мікалай Дзядок быў аштрафаваны судом Фрунзенскага раёна на 10 базавых велічыняў (245 рублёў) за тры публікацыі на сваёй старонцы ў Facebook. Суд палічыў іх не чым іншым, як дэманстрацыяй нацысцкай сімволікі, а Дзядка прызнаў вінаватым па ч.1 ст.17.10 КаАП ("прапаганда, публічная дэманстрацыя, выраб і (або) распаўсюджванне нацысцкай сімволікі або атрыбутыкі"). Дзядок лічыць рашэнне суда незаконным і неабгрунтаваным, бо ўсе выявы размяшчаліся ім не ў мэтах прапаганды нацысцкіх ідэй, а, наадварот, у мэтах палітычнай сатыры на дадзеныя ідэі. І пакуль актывіст абскарджвае штраф у вышэйстаячых інстанцыях, ПЦ "Вясна" успамінае акалічнасці гэтй адміністрацыйнай справы і тлумачыць, чаму рашэнне суда па ім не вытрымлівае крытыкі.
- Мікалай Дзядок
Якія малюнкі так не спадабаліся ГУБАЗіК?
Нагадаем, што падставай для складання пратаколу па артыкуле 17.10 КаАП на Мікалая Дзядка стаў рапарт падпалкоўніка ГУБАЗіК Міхаіла Бедункевіча, які палічыў, што актывіст на сваёй старонцы ў Facebook змясціў матэрыялы з выявай нацысцкай сімволікі. Нагадаем, што гэта былі за выявы.
- Скрыншот з серыі комік-шоў «Маскі-шоў», дзе акцёры едуць на трамваі сцягамі са свастыкай.
- Малюнак-скрыншот з пабліка «Вконтакте», дзе апісваліся ідэі «нацыянал-анархізму». Тэкст суправаджаўся выявай свастыкі, устаўленай у круг, з якога выходзяць стрэлкі.
- Скрыншот з артыкула газеты «Новы час», які быў прысвечаны праблеме дзедаўшчыны ў войску, дзе была праілюстравана сумешчаная свастыка з сярпом і молатам.
А які быў кантэкст?
Першая публікацыя са скрыншоту з «Маскі-шоў» суправаджалася подпісам, што гэта «сенсацыйнае фота ГУБАЗіК аб вяртанні беларускіх анархістаў з лагераў ва Украіне». Гэта сатыра на тэлевізійныя перадачы БТ, якія расказвалі пра трэніроўкі анархістаў ва ўкраінскіх «лагерах баевікоў». Такім чынам, свастыка ў гэтым малюнку выкарыстоўваецца ў камічным кантэксце, а ніяк не для праслаўлення нацысцкіх ідэй.
Другая публікацыя пра «нацыянал-анархізм» суправаджалася подпісам Дзядка «Зрабіце мяне развидеть гэта». Відавочна, што яе мэтай было высмеяць канцэпцыю «нацыянал-анархізму».
У артыкуле на сайце газеты «Новы час», адкуль быў узяты трэці малюнак, асуджаецца нацызм і камунізм. У каментары да публікацыі Дзядка, які з'яўляецца журналістам «Новага часу», прыцягвае ўвагу да артыкулу і заклікае купіць выпуск газеты з дадзеным матэрыялам. Варта адзначыць, што згодна з заўвагай да артыкула 17.10 КаАП, адміністрацыйным правапарушэннем не з'яўляецца выраб, публічнае дэманстраванне і (або) распаўсюд нацысцкай сімволікі або атрыбутыкі пры ажыццяўленні дзейнасці ў галіне сродкаў масавай інфармацыі. З гэтай нормы вынікае, што выява сумешчанай свастыкі, размешчанае ў газеце, не з'яўляецца парушэннем заканадаўства. Тады чаму ж скрыншот гэтага малюнак, размешчаны ў сацыяльнай сетцы, раптам стаў парушэннем?
Такім чынам, мы бачым, што ва ўсіх трох публікацыях Мікалай Дзядок не прапагандаваў ідэалогію нацызму і таталітарызму, а наадварот, высмейваў яе. Суд жа, у сваю чаргу, зрабіў высновы без якой-небудзь ацэнкі кантэксту, у якім былі выкарыстаныя апублікаваныя малюнка.
Пра гэта Дзядок казаў на судзе, аднак суддзя да яго не прыслухаўся. Актывіст таксама заяўляў хадайніцтва аб прызначэнні эстэтычнай экспертызы, якая змагла б даць заключэнне, ці з'яўляюцца выявы нацысцкай сімволікай, а таксама ўстанавіла б гэты самы кантэкст іх выкарыстання. Аднак суд палічыў, што аднаго рапарту падпалкоўніка ГУБАЗіК дастаткова для вынясення рашэння, і адхіліў хадайніцтва.
Тады чаму суд палічыў, што гэта права падлягае абмежаванню?
Варта адзначыць, што дадзеная справа наўпрост тычыцца права на свабоду выказвання меркавання, якое прадугледжана артыкулам 33 Канстытуцыі і артыкулам 19 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах, ратыфікаванага Рэспублікай Беларусь. З дапамогай гэтых публікацый ён выказваў сваё меркаванне і рэалізоўваў права на распаўсюд інфармацыі.
У адпаведнасці з артыкулам 23 Канстытуцыі і артыкулам 19 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах (ратыфікаванага Беларуссю), абмежаванне правоў і свабод асобы дапускаецца толькі ў інтарэсах нацыянальнай бяспекі, грамадскага парадку, абароны маральнасці, здароўя насельніцтва, правоў і свабодаў іншых асобаў.
Калі дзяржава-удзельнік Пакту ўсталёўвае абмежаванні на свабоду выказвання меркаванняў, яно павінна выразна і падрабязна растлумачыць канкрэтны характар пагрозы. У судовай пастанове па справе Дзядка адсутнічае нават мінімальнае абгрунтаванне таго, для якіх правамерных мэтаў трэба было абмяжоўваць права на выказванне меркавання, а таксама якая была рэальная пагроза ад распаўсюду інфармацыі.
Што атрымліваецца ў выніку?
- Суд праігнараваў кантэкст, у якім выкарыстоўваліся выявы.
- Эстэтычная экспертыза сімволікі і атрыбутыкі не праводзілася.
- Рашэнне па справе вынесена без уліку нормаў міжнароднага права.
Мікалай Дзядок ужо абскардзіў рашэнне суда Фрунзенскага раёна ў Мінскім гарадскім судзе, аднак вынік застаўся тым жа. Зараз актывіст накіраваў скаргу старшыні Мінгарсуда і ў выпадку чарговай адмовы мае намер дайсці да Вярхоўнага суда і да Камітэта па правах чалавека ААН.
На жаль, справу Мікалая Дзядка не адзінае падобнага роду з тых, з якімі сутыкнуліся праваабаронцы ў апошні час. Юрыст ПЦ "Вясна" Аляксей Лойка не выключае таго, што колькасць спраў, звязаных з публікацыямі ў сацыяльных сетках, будзе толькі расці.
"Сігналы аб тым, што праваахоўныя органы праводзяць зачыстку, аказваючы кропкавае ціск на актывістаў, сталі паступаць яшчэ летам. За апошні месяц стала вядома аб трох выпадках у Гродзенскай вобласці, калі актывістаў прыцягваюць да адказнасці за выказванне меркавання на сваіх старонках у сацыяльных сетках.
Соцсеть да апошняга моманту заставаліся амаль некранутым астраўком публічнай прасторы, дзе можна выказацца на грамадска-палітычныя тэмы. Але і гэты «астравок» ўлады ўсімі сіламі імкнуцца кантраляваць і максімальна паменшыць магчымасць адкрыта выказваць сваё меркаванне. Аналізуючы выпадак Мікалая Дзядка, хацелася б заклікаць суды да таго, каб справы па такіх сітуацыях вырашаліся ў строгай адпаведнасці з Канстытуцыяй і міжнароднымі стандартамі ў галіне свабоды выказвання меркавання і распаўсюду інфармацыі".
Крыніца: Штраф Дзядку за дэманстрацыю нацысцкай сімволікі. Што не так з рашэннем суда?