11.10.2024 Тэгі: умовы ўтрымання, пенітэнцыярная сістэма, гендарныя правы, гісторыі вязняў Актывістку Ірыну Шчасную затрымалі ў лістападзе 2020-га супрацоўнікі, якія былі пераапранутыя ў форму ЖЭС. Гэта адбылося наўпростава ў яе дома. Вярнуцца жанчына змагла толькі ўлетку 2024 года, але застала там толькі сцены, якія стала сведкамі яе затрымання. Праз два дні пасля вызвалення Ірына пакінула Беларусь, каб уз'яднацца з сям'ёй — сынам і мужам. Былая палітзняволеная, якая прабыла за кратамі амаль чатыры гады, цяпер сутыкаецца з новымі выклікамі — ад адаптацыі да новай краіны і адбудовы адносінаў з сынам да псіхалагічнага аднаўлення пасля перанесеных выпрабаванняў. Ірына Шчасная распавяла пра ўмовы ўтрымання ў гомельскай жаночай калоніі № 4 і складанасці рэсаалізацыі пасля вызвалення.
- Ірына Шчасная на судзе. Фота: Белапан
"Прыходзіцца прызвычаівацца да новых умоваў і новай краіны"
Пасля цяжкіх гадоў зняволення Ірына цяпер спрабуе аднавіцца, але гэта складана:
"Цяпер, шчыра кажучы, яшчэ цяжка. Бо папярэдні гады знаходзілася за кратамі, а потым адразу пачалося нейкае новае незвычайнае жыццё, да якога я не звыклася. Цяпер прыходзіцца прызвычаівацца да новых умоваў і новай краіны. Усё выглядае незразумела... Няма нейкай карцінкі будучыні. Проста пражываю кожны дзень з нейкім страхам ці чымсьці такім падобным. Зразумела, што ўсё, што дорага, засталося ў Беларусі. Канешне, са мной мая сям'я, але ў Беларусі — маё жыццё".
Самым эфектыўным спосабам справіцца са стрэсам Ірына называе час, праведзены сам-насам:
"Вось проста быць адной у кватэры ці адной шпацыраваць па горадзе. Гэта самае лепшае…
Я маю запіс да спецыяліста, бо я разумею, што самой будзе цяжка вярнуцца да таго стану, які быў да затрымання. Магчыма, гэта будуць нейкія лекі. Мне вельмі прыкра ад таго, што мне вельмі цяжка знаходзіцца з людзьмі, якія мне нічога дрэннага не зрабілі. Мне вельмі цяжка знаходзіцца ў людскім асяроддзі, нават сярод сваіх. Сам факт знаходжання сярод людзей — натуральны іспыт для мяне. Стаіш і думаеш, каб хутчэй збегчы дадому і нікога не бачыць. Я разумею, што так жыць усё жыццё нельга і трэба нешта рабіць. Да затрымання я была вельмі адкрытай, з усімі камунікавала, у мяне было шмат сяброў. А цяпер нешта адбылося за гэты час..."
"Увесь час здавалася, што вось-вось з'явяцца і схопяць"
Ірына ў Беларусі пасля вызвалення да выезду паспела пабыць усяго два дні — і гэтыя кароткія гадзіны былі поўныя трывогі і страху перад новым затрыманнем. Яна марыла пра шпацыр у родных парках, але так і не знайшла сілы пакінуць кватэру.
"Я нічога не паспела, бо ў мяне быў вельмі дрэнны маральны стан. Увесь час здавалася, што вось-вось з'явяцца і схопяць. Першапачаткова былі планы схадзіць у Севастопальскі парк і Парк Чалюскінцаў, але калі я прыехала на кватэру, дзе мы да ўсяго гэтага жылі разам з мужам і дзіцёнкам, то проста захацелася застацца ў той кватэры. Думала пра тое, што калісьці мы тут з катамі жылі, а цяпер тут нічога — толькі сцены, якія памятаюць нешта. Страшна было выходзіць. Я пераночыла і на наступны дзень ужо пакінула Радзіму".
Калі Ірына вярнулася праз чатыры гады ў кватэру, дзе яе затрымалі, то адчула, што нібыты вярнулася з дапамогай машыны часу.
"Калі я зачыняла дзверы, то ў мяне не было разумення, што я з'язджаю назаўжды, хаця цяпер я асведамляю, што гэта не так. Нават, калі ўсё зменіцца, то сын не збіраецца вяртацца ў Беларусь. Ён кажа, што да бабулі і дзядулі можа з'ездзіць, а таксама, каб паглядзець на сваю Радзіму. Але жыць там не будзе, бо пакуль адбудуецца ўсё да еўрапейскага ўзроўню, то прапусціць час, а яму трэба навучацца і атрымліваць адукацыю. З прагматычнага пункту гледжання, лепей заставацца тут. Акрамя гэтага, у яго дрэнныя асацыяцыі з Беларуссю. Ён вельмі спужаўся, калі мяне затрымлівалі, для яго гэта быў шок і стрэс. Ён два гады займаўся з псіхолагам пасля таго, як яго затрымалі. Таму ў яго Беларусь асацыюецца не з Радзімай, а са страхам і жыццёвай трагедыяй".
"Не магла прымаць думку, што мы нейкі час не пабачымся з сынам"
- Ірына Шчасная з сынам. Фота: "Белсат"
За час зняволення Ірыны сын вырас з 10-гадовага дзіцёнка ў 14-гадовага падлетка. Жанчына ўзгадвае, што разлука з ім перажывалася вельмі цяжка:
"Мы з ім да 18 лістапада 2020 года — дня, калі мяне затрымалі — мы з ім былі вельмі блізкія. Ён быў такім хатнім хлопчыкам, які з намі хадзіў за ручку. У сям'і ўся ўвага была на яго. І калі гэта ўсё так брутальна прарвалася, калі на яго вачах мяне забралі, я вельмі перажывала і сумавала. У першы час я не магла прымаць думку, што мы нейкі час не пабачымся з сынам. Але праз час прыйшло ўсведамленне, што гэта ўжо вялікі чалавек. Калі ў калоніі былі відэазванкі, то я заўважала, што ён крыху ад мяне абмежаваўся, у яго асабістае цяпер жыццё. Я гэта ўсё разумею. Цяпер мы неяк адбудоўваем нашыя адносіны, хоць усё не так файна, як сабе ўяўлялася і як хацелася. Але мяркую, што нічога крытычнага няма. Мы любім адзін аднога, проста трэба яшчэ крыху часу.
Калі я была ў зняволенні, то ў мяне была мара, што мы будзем гуляць па нашым родным мясцінам — Севастопальскаму парку ці Парку Чалюскінцаў. Хацелася таго, што раней было. А цяпер усё іншае. Мы ходзім кудысьці разам. Напрыклад, нядаўна вадзіла яго ў піцэрыю. Падабаецца хадзіць з ім у мясціны, дзе можна паразмаўляць — ён тады больш раскрываецца, пачынае штосьці распавядаць пра сваё жыццё. Разумею, што калі я тут і з'явілася, то нельга ламаць яго звыклы свет, да якога ён прызвычаіўся за гэтыя гады. Таму раблю гэта ўсё асцярожна і акуратна".
"Казалі, што паеду я ў СІЗА, а не дадому"
Палітзняволеную адпусцілі з калоніі 29 чэрвеня 2024 года. Яна распавядае, што вызваленне прайшло вельмі стрэсова і цяжка:
"Мяне адразу не вызвалілі разам з усімі, а трымалі некалькі гадзін проста ў памяшканні кшалту душавой — нічога пры гэтым не тлумачаўшы. Мы выходзілі ўчатырох — трох адпусцілі і сказалі: "Выходзяць усе, акрамя Шчаснай". Але за некалькі месяцаў да вызвалення мне пачалі казаць, што мяне абавязкова затрымаюць і я не выйду. Аператыўнікі казалі, што прыедуць следчыя і распачнуць новую крымінальную справу супраць мяне, і паеду я ў СІЗА, а не дадому. Таму я сядзела гэтыя гадзіны і не разумела, што адбываецца. А з улікам пагроз, якія я чула ўвесь час цягам апошніх месяцаў, яно наклала адмысловы адбітак. Гэта стала прычынай майго вельмі кепскага маральнага стану на час у Беларусі.
Увечары перад вызваленнем супрацоўнікі падлавілі мяне відэакамерай і сказалі: "Ну вот, Счастная, пообещай, что не будешь давать интервью экстремистам и недружественным странам". Я гэта і сказала. Але ж я ні кроплі не схлусіла, бо, па-першае, ніводнага экстрэміста ў маім атачэнні няма, а па-другое, калі ў нас і ёсць адна "недружественная" краіна, то з ёй я дакладна ніякіх зносін мець не буду".
"Гэта жыццё ў такіх умовах, калі штодзень разумееш, што непрыемнасць можа прыйсці літаральна ў любую хвіліну"
- Ірына Шчасная. Фота з сацыяльных сетак
Ірыну ўтрымлівалі ў месцах няволі амаль чатыры гады паводле абвінавачвання за "падрыхтоўка да ўдзелу ў масавых беспарадках". Пры размове з намі яна просіць не публічыць імёны жанчын з калоніі, каб у ніякім разе не нашкодзіць ім. Сярод самых цяжкіх успамінаў Ірыны — амаль тры гады, праведзеныя ў гомельскай жаночай калоніі. Яна апісвае ўмовы ўтрымання як «пекла», дзе прыніжэнні і ціск былі звыклай часткай штодзённасці:
"Самым складаным у зняволенні было тое, што амаль штодня тваю чалавечую годнасць топчуць у бруд. Гэта пастаянныя прыніжэнні, запалохванні і ціск. Напрыклад, я проста іду па калоніі, а супрацоўнік можа сказаць: "О, предательница идёт!" Магчыма, гэта дробязь. Але калі гэтыя дробязі накладаюцца адна на адну, то робіцца немагчымым. Гэта нечалавечыя вобшукі, калі твае рэчы проста ляцяць у адну гару. Не важна, што гэта: цыгарэты, канцылярыя ці лісты — проста ўсё скідаецца ў кучу, а ты потым сядзіш гэта разбіраеш. Гэта немагчымасць атрымаць медыцынскую дапамогу. Гэта жыццё ў такіх умовах, калі штодзень разумееш, што непрыемнасць можа прыйсці літаральна ў любую хвіліну. Гэта жыццё ў страху. Ты не можаш расслабіцца і жыць, нават ва ўмовах рэжыму. Добра, окай, калі б мяне не чапалі, калі я б проста, як усе прачыналася, ішла на працу і спакойна вярталася, клалася спаць, то не было б так страшна. Але, акрамя рэжыму, ёсць асаблівае стаўленне да цябе, і яны гэтым карыстаюцца. Самае распаўсюджанае пытанне, якое абмяркоўваецца сярод палітзняволеных у каллоніі: "Чаму яны паводзяць сябе так, нібы думаюць, што мы адсюль ніколі не выйдзем? Няўжо яны не разумеюць, што мы выйдзем?". Адміністрацыя ўстановы прыклала руку, каб жыццё там ператварылася ў пекла".
"Палітычных на гэты снег вызначаюць у першую чаргу"
Ірына распавядаючы пра ўмовы ўтрымання, кажа, што многае выкарыстоўвалася ў якасці ціску на палітзняволеных, напрыклад, інвентарныя работы:
"Калі першая змена на промке, то трэба ўстаць у шэсць гадзін, а ў 6:20 ужо выходзіць на сняданак. За гэтыя 20 хвілін скарыстацца ўмывальнікам — іх восем на 80 чалавек у атрадзе. Таму трэба выстаяць чаргу перад тым, каб памыцца і пачысціць зубы, а потым бегчы засцілаць ложак па ўзору каперта. Потым трэба апрануцца па патрэбнай форме — адной з трох, схадзіць у прыбіральню. Гэтыя 20 хвілін ты бегаеш, як ашалелы і намагаешся ўсё паспець. Пасля працы не факт, што калі ты вернешся, то будзеш адпачываць, бо ставяць дзяжурствы: мыць калідор, прыбіральню ці ўмывальнікі, альбо проста сядзець за сталом дзве гадзіны. Ці стаяць "на калітцы" — ўваходзе ў атрад у так званы лакальны ўчастак. А зімой чысціць снег — шуфлямі ці рыдлёўкамі трэба грэбсці гэты снег і закідываць у мяхі для бульбы, а потым іх трэба цягнуць у спецыяльнае месца для выкіду снегу. Гэта дурдом! Палітычных на гэты снег вызначаюць у першую чаргу. Гэта фізічна цяжка. Снег, асабліва калі мокры, то вельмі цяжкі. На руках з'яўляюцца мазалі, а сама ты вельмі моцна пацееш. Гэта не тое, што не мужчынская справа, гэта не чалавечая справа".
Сярод спосабаў ціску на палітзняволеных Ірына таксама называе забароны хадзіць у царкву, наведванне ў клубе забаўляльных мерапрыемстваў, а таксама спортзалю.
"Такія абмежаванні існуюць, у прынцыпе, усюды. Палітычных нельга дадаткова хадзіць на фабрыку, каб не даваць магчымасці зарабіць больш грошай. Таксама палітзняволеным нельга навучацца ў іх каледжы, дзе можна было б атрымаць спецыяльнасць швеі, цырульніцы і іншыя. Усе могуць атрымаць гэтую адукацыю, а палітычныя — не. Я назвала толькі тое, што ўзгадала, а, насамрэч, абмежаванняў вельмі шмат. І вельмі шмат неабмежаванняў па працы: калі нейкія інвентарныя працы, то гэта палітычныя. Як у маім атрадзе гучала заўсёды: "10-я категория [экстрэмісцкі прафулік], встаём и выходим!" А там ці то метал цягаць, ці пясок.
На працы мы заўсёды падпісвалі паперкі, што мы азнаёмлены з правіламі бяспекі, але ніякіх лекцый не было. Думаю, што з працай мне там пашанцавала. Ад мяне там не патрабавалі нешта звыш маіх здольнасцяў. Але ўсё змянілася дзесьці за паўгады да майго вызвалення, калі брыгадзіркай паставілі адну асуджаную — вельмі непрыемную асобу, якая працавала на аператыўны аддзел. Яна дазваляла да ўсіх 20-ці жанчын у брыгадзе такія рэчы, што проста жах. Заўсёды абражала і пагражала, ставілася зняважліва. Гэта было цяжка вытрымаць маральна. Скаргі спрабавалі пісаць, але яны не працавалі, бо яна каштоўная супрацоўніца для адміністрацыі. Адна асуджаная ёй сказала: "Ты што сабе дазваляеш?" Дык яе ў ШІЗА адправілі. Пачаліся на працы падманы і маніпуляцыі з грашыма. У апошні працоўны дзень гэтая асоба сказала мне: "Лучше быть пропитой алиментщицей, чем такой, как ты — политической".
Навогул я старалася мінімізаваць адносіны і гутаркі са звычайнымі асуджанымі. Я размаўляла па неабходнасці і бытавых момантах. Я так рабіла, таму што думала, што калі буду трымацца асобкам, то гэта мне дапаможа сябе захаваць. Сярод звычайных асуджаных былі прыемныя жанчыны, з якімі мне хацелася камунікаваць, але я гэтага не рабіла, каб за сувязь і размовы са мной іх не пакаралі. Адміністрацыя не падтрымлівала, калі сябравалі палітычныя і не палітычныя".
"На месяц на чалавека выдавалі толькі адну ўпакоўку пракладак"
Таксама Ірына адзначае цяжкасці ўмоваў для жанчын, для якіх патрабуюцца дадатковыя патрэбы:
"У атрадзе 80 чалавек, а гэта пяць унітазаў, восем умывальнікаў і толькі адно бедэ, дзе можна зрабіць гігіенічныя справы. На месяц на чалавека выдавалі толькі адну ўпакоўку пракладак, у якой было іх 10 штук. Гэта вельмі цяжка. Трэба разумець, што звычайным асуджаным можна дзяліцца паміж сабой, асабліва, калі яны супрацоўнічаюць з аператыўным аддзелам. А калі палітычная падзеліцца пракладкай з кім, то пойдзе на камісію па пакаранні. Жанчынам у калоніі вельмі цяжка, што тут казаць. Але зняволеныя, якія ўтрымліваюцца даўно, казалі, што пракладкі пачалі выдаваць толькі са з'яўленнем палітзняволеных. А да гэтага часу нічога не было. Жанчыны, якія не мелі дапамогі, спраўляліся неяк сваімі сродкамі. Таму былі распаўсюджаныя выпадкі, калі з сушак знікалі ручнікі. Вось як жыць жанчынам, калі няма дапамогі, а ў такія дні выганяюць на працу ці інвентарныя работы? Але і па маіх адчуваннях, калі ў калонію патрапілі першыя палітзняволеныя, то гэтае мястэчка ацывілізавалася крыху. Я ж распытвала пра ўмовы зняволеных жанчын, якія даўно сядзяць, то распавядалі, што да 2021 года немагчыма было есці тутэйшую ежу, бо такое нават свінням не даюць. Але прыходзілася есці. Напэўна, яны задумваліся, што людзі, якія будуць выходзіць, то будуць распавядаць на волі пра ўмовы. Але ў цэлым са з'яўленнем палітычных у калоніі, рэжым стаў больш строгі, і гэта адчуваюць усе.
Дэкаратыўную касметыку нельга было перадаваць у калонію, таму я набыла ў мясцовай краме туш, цені. Крэм для твару і рук мне перадавалі. З яшчэ адной палітычнай мы рабілі фізічныя практыкаванні. Рабілі хоць нешта, каб сябе падтрымліваць, бо жанчына гэта і ёсць жанчына, таму хочацца захаваць, калі не прыгажосць, то рысы чагосьці жаночага. Я намагалася ўвесь час сябе падтрымліваць. У мяне была ўнутраная ўстанова, што калі я ў гэтым пункце апушчу рукі, то будзе зусім дрэнна".
"Адміністрацыя ставілася да беларускай мовы, як бык да чырвонай анучы"
- Ірына Шчасная пасля вызвалення
Ірына размаўляе падчас інтэрв'ю на добрай беларускай мове. Калі мы гэта адзначылі, то яна пачала распавядаць:
"Шчыра кажу, я не лічу, што ў мяне такая файная беларуская мова. Проста да затрымання я чытала беаларускія мастацкія творы, навіны па-беларуску, але ў сям'і і з сябрамі мы размаўлялі па-расейску з большага... Але цяпер, калі я выйшла, то ўсё змянілася, бо мой муж вывучыў беларускую мову і намагаецца размаўляць на ёй. Сябры таксама пасля падзей ва Украіне таксама перашлі на беларускую мову. Таму няма ніякіх складанасцяў падтрымліваць той узровень, які ёсць".
Як кажа Ірына, ў зняволенні беларускую мову выкарыстоўвала нячаста і на гэта ёсць некалькі прычын:
"Рэдка размаўлялі з кімсьці з палітычных, каб не губляць практыку. Маглі хвілін 15 паразмаўляць і абмеркаваць нейкія тэмы.
Размаўляць у калоніі на беларускай мове, скажам так, было вельмі нязручна. Бо адміністрацыя ставілася да яе, як бык да чырвонай анучы. Былі выпадкі пакарання палітычных за гэта нават. Па-другое, не ўсе зэчкі яе ўспрымалі. Часта чула, калі я размаўляла па-беларуску, такія рэакцыі: "Я не понимаю этого языка! Вот ты говоришь, а я не понимаю!" Тады я запытвала: "А дзе ты навучалася? Там не выкладалі беларускай мовы, што ты яе не разумееш?" Там такі кантынгент, што яны не разумеюць беларускай, для іх гэта чужая мова. Хаця сустракаліся сярод звычайных асуджаных і тыя, хто казалі: "О, як файна пачуць беларускую мову, бо ніколі ў жыцці яе амаль не чула". Але з большага казалі: "Мы не понимаем".
"У мяне выявілі захворванні, якіх у мяне да зняволення не было"
Узровень медыцынскай дапамогі Ірына ацэньвае як вельмі нізкі, і ўзгадвае выпадкі, калі сама сутыкалася з гэтым:
"Каб атрымаць нейкія таблеткі, то трэба адстаяць у вялікай чарзе. А бывала, што навогул фельдшэра няма і людзі застаюцца без таблетак. Калі ёсць тэмпература, але нізкая, то бальнічнага ніхто не дасць. Але тыя, хто супрацоўнічае з адміністрацыяй, проста ідуць да фельдшэра і кажуць, што проста не хочуць ісці на працу. І адразу ім выпісваюць сем дзён бальнічнага. І яны проста адпачываюць І тут мы сутыкаемся з тым, што ты ёсць палітычны. Колькі разоў я бачыла, калі ў дзяўчат была невысокая тэмпература, і не давалі бальнічны. Калі тэмпература больш за 39, то дадуць гэты ліст. Але калі баліць жывот ці праблемы з ціскам, напрыклад, то будзеш хадзіць на працу і ніхто цябе не пашкадуе.
У калоніі існуе абавязковы гінекалагічны агляд, але за тры гады я да яго патрапіла толькі аднойчы. Таксама па запісы можна запісацца да гінеколага. А неяк патэлефанавалі і сказалі мне і яшчэ некалькім жанчынам ісці ў медчастку. Калі мы прыйшлі, то сказалі распранацца і даваць руку на прышчэпку. Але я заявіла, што без адпаведнага медагляду не ведаю, ці будзе мне на карысць тая прышчэпка, ці наадварот пашкодзіць. Я адзіная, хто адмовілася. Я не супраць прышчэпак, але ж гэта мусіць быць цывільна. Той выпадак мяне вельмі ўразіў, як па пэўным загадзе людзей без медагляду, без вымярэння ціску і тэмпературы павялі на прышчэпкі. Гэта маленькі прыклад, але паказальны".
Таксама Ірына кажа, што пасля зняволення ў яе з'явіліся праблемы са здароўем, якіх раней не было:
"Я цалкам прайшла абследванне і ў мяне выявілі захворванні, якіх у мяне да зняволення не было. Гэта даволі непрыемныя захворванні. Гэта патрабуе дапамогі, канешне".
"Усе разумеюць, які гэта час — трэба ратаваць жыццё"
За восем месяцаў да вызвалення Ірыне прысвоілі статус "злоснай парушальніцы рэжыму". Таму тэлефанаваць сваякам яна магла толькі раз на месяц.
"У 2022 годзе, калі быў вялікі ціск на мяне: гэта візіты ў атрад, размовы, перагляд усіх маіх рэчаў, вялізарныя горы з рэчаў пасля вобшуку, пагрозы, абразы накшлат "Дыбільная, тупая", неяк у мяне знайшлі пад падушкай таблеткі. Праз тое, што я палітычная, гэтага было дастаткова, бо быў загад ціснуць на ўвесь час зняволення. І я патрапіла ў гэты нейкі іх спіс. Гэта ўсё скапілася ў адзін час, і я маральна не вытрымала. Мне падавалася, што калі я сама сябе не буду ратаваць, то мяне ўжо ніхто не выратуе. У нейкі момант я падыйшла да аператыўніка і сказала, што я адмаўляюся прымаць ежу, бо мне гэта ўсё надаела. Ён сказаў: "Пішыце". Але я адмовілася, таму што разумела, што гэта адразу будзе ШІЗА. Але галадоўкі не атрымалася, бо са мной паразмаўляла адна палітычная і вельмі папрасіла і патлумачыла, чаму гэта трэба спыніць. Я спыніла, і ад мяне адсталі. Больш мяне не чапалі. Мяркую, што яны назіралі за мной і зрабілі выснову, што я чалавек непрадказальны і магу зрабіць усё, што заўгодна. Думаю, што той учынак тады і выратаваў мяне ад ШІЗА".
"ШІЗА — вельмі эфектыўны сродак зрабіць з чалавекам тое, што ім трэба"
Навогул Ірына кажа, што змяшчэнне палітвязняў у ШІЗА ў якасці спосабу ціску — распаўсюджанная з'ява ў гомельскай калоніі № 4.
"Туды траплялі жанчыны, якім навогул туды нельга было трапляць: і па стане здароўя, і па ўсяму. Я ведаю жанчыну [яе імя не называецца ў мэтах бяспекі], на якую так ціснулі дзеля прызнання віны. Яе проста не выпускалі з ШІЗА, пакуль яна не пагадзілася. Мы ёй казалі, каб яна падпісала, бо папросту пакіне ў гэтым ШІЗА сваё жыццё і здароўе. Усе разумеюць, які гэта час — трэба ратаваць жыццё. У рэшце рэшт яна гэта падпісала, і яе перасталі чапаць. Але ў ШІЗА яна адседзела вельмі шмат і ў вельмі жорсткіх умовах. Мы ўсе за яе вельмі хваляваліся і плакалі, калі не ведалі, што рабіць. Дзяўчаты да яе дагрукаліся, і яна сама зразумела, што гэта ўжо пытанне яе жыцця. Таму ШІЗА для іх — вельмі эфектыўны сродак зрабіць з чалавекам тое, што ім трэба".
"Мы не мусім абвінавачваць людзей, што яны імкнуцца вырвацца адсюль усімі магчымымі сродкамі"
- Ірына Шчасная пасля вызвалення
Былая палітзняволеная мяркуе, што ёсць адпаведны загад на тое, каб усе датычныя да падзей, звязаных з 2020-м годам пакаяліся і асэнсавалі ўсё, таму ў калоніях адбываецца такі ціск за "прызнанне віны".
Ірына ў размове ўзгадала і дзень прысуду, які ў адрозненні ад самога суда быў адкрыты і грамадскасць змагла пабачыць палітвязняў:
"Дзень, калі нам агучылі гэтыя выракі, ніхто пра іх не думаў. Справа ў тым, што менавіта ў гэты дзень, 25 траўня 2021 года мы дазналіся праз адваката страшную навіну, што не стала Вітольда Ашурка. Гэта быў такі шок, што мы проста не маглі ўсвядоміць, як гэта так. Таму, калі агучвалі прысуды, мы да іх сур'ёзна не ставіліся. І само па сабе судзілішча было як фарс. Немагчыма ўспрымаць тое, што там казалі гэтыя суддзі, пракуроры. У кагосьці была надзея, што ўсё хутка скончыцца, але ж у мяне такой надзеі не было. Але на судах мы адзін аднога падтрымлівалі і ў нас была файная атмасфера. У нас была ўнутраная салідарнасць. Навогул суды ўспрымаліся не як суды, як нешта вырашальнае, а так, што мы зноўку пабачымся, падзелімся навінамі, нешта абмяркуем".
Ірына ўзгадвае, што ў 2021-м годзе, калі яна толькі патрапіла ў калонію, то тэма з памілаваннем была вельмі актуальнай:
"Я памятаю такі выпадак, што калі прыйшла з працы, то мяне тэрмінова выклікалі да начальніцы атрада. Яна пачала запытваць пра адукацыю, сямейнае становішча і іншыя пытанні. Я адказала на ўсё — я ж не ведала, для чаго гэта ў калоніі. А потым я запытала, для чаго ёй мае даныя. На што яна адказала, што гэта характарыстыка на памілаванне. Я здзівілася, бо ніякага памілавання я не пісала. Калі потым у мяне запытвалі, ці буду я пісаць на памілаванне, то я разумела, што па-геройску нельга адказваць, таму я казала, што параюся са сваім адквакатам. Проста цягнула ўвесь час. Натуральна, ніякага памілавання я не пісала.
Спачатку ў 2021 годзе, калі ўсё яшчэ здавалася не так сумна і страшна, як цяпер, то былі такія меркаванні, што пісаць памілавання — гэта акт калабарацыянізму. Я казала заўсёды ў такіх выпадках, што ў кожнага свой лёс, свая гісторыя і свой маральны крыж. Мы не мусім абвінавачваць людзей, што яны імкнуцца вырвацца адсюль усімі магчымымі сродкамі. Калі нехта вырашыў пісаць памілаванне, то гэта толькі яе справа. Адразу яшчэ даводзілася спрачацца, але калі сітуацыя станавілася больш жахлівай, то ніхто нават не казаў нічога падобнага. Другая справа, што гэтыя памілаванні, калі я сядзела, амаль не працавалі".
У цяперашні час Ірына шукае шляхі да аднаўлення і стараецца жыць з разуменнем, што будучыня яшчэ можа змяніцца.
"Хачу не баяцца людзей, нейкіх кампаній. Трэба зноў навучыцца жыць у соцууме. Думаю, калі атрымаецца сябе давесці да нормы, то пачне наладжвацца жыццё", — падсумоўвае Ірына.