14.09.2023 Тэгі: грамадства, правы чалавека, улады Міжнародная федэрацыя за правы чалавека (FIDH) разам з Праваабарончым цэнтрам "Вясна" выступілі 12 верасня з сумеснай заявай з нагоды новых пашпартных абмежаванняў. Праваабаронцы падкрэсліваюць, што нядаўнія абмежаванні, уведзеныя на падаўжэнне тэрміну дзеяння пашпартоў для грамадзян Беларусі, што жывуць за мяжой, парушаюць правы сотняў тысяч беларусаў і ствараюць дадатковыя рызыкі для сябраў беларускай грамадзянскай супольнасці. Праваабарончыя арганізацыі заклікаюць беларускія ўлады адмяніць закон, а дзяржавы-чальцы ЕС аказаць дапамогу і падтрымку беларускім праваабаронцам, дэмакратычнай апазіцыі і ўсім тым, на каго негатыўна паўплывала гэтая мера, уключна з аказаннем ім дапамогі ў афармленні часовых дазволаў на паездкі, відаў на жыхарства ды іншых неабходных дакументаў, а таксама ў прадстаўленні гарантый невыдварэння.
- Ілюстрацыйнае фота
Указ, падпісаны дэ-факта Аляксандрам Лукашэнкам 4 верасня 2023 года, фактычна забараняе беларусам, што пражываюць за мяжой, абнаўляць свае пашпарты ды іншыя неабходныя дакументы за межамі Беларусі. Каб атрымаць новыя дакументы, беларусы цяпер будуць вымушаныя вяртацца на радзіму, замест таго каб рабіць гэта ў беларускіх амбасадах за мяжой, што стварае для ўсіх супраціўнікаў рэжыму рызыку пераследу з боку дзяржавы.
"Тысячы беларускіх праваабаронцаў, сябраў дэмакратычнага апазіцыйнага руху і ўсіх крытыкаў рэжыму Лукашэнкі ў нядаўнім мінулым беглі з Беларусі праз пагрозы і няўхільную рызыку судовага пераследу з боку ўладаў. Патрабаванне вярнуцца ў Беларусь для атрымання дакументаў стварае для іх рызыку арышту, затрымання або іншым формам рэпрэсій па вяртанні. У адваротным выпадку ўсе супраціўнікі рэжыму, чый статус не быў урэгуляваны за мяжой, сутыкнуцца з абмежаваннямі на паездкі ды ўзрослым адміністрацыйным цяжарам па заканчэнні тэрміну дзеяння іх пашпартоў. У дадатак да павышэння ўразлівасці прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці і дысідэнтаў, праз новую меру таксама ўзнікаюць асцярогі, што ўсе асобы, што пражываюць за мяжой, будуць разглядацца замежнымі ўладамі як асобы без грамадзянства, калі скончыцца тэрмін дзеяння іх пашпартоў", – адзначаецца ў сумеснай заяве праваабаронцаў.
FIDH і "Вясна" звяртаюць увагу, што новая мера таксама парушае правы чалавека, у прыватнасці права на свабоду перамяшчэння і, сярод іншых, маёмасныя правы сотняў тысяч беларускіх грамадзян за мяжой, накладаючы дадатковы адміністрацыйны і фінансавы цяжар, звязаны з вяртаннем у Беларусь для падаўжэння тэрміну дзеяння пашпартоў.
"І ўсё ж асноўная мэта новага закона складаецца ў барацьбе з праваабаронцамі і ўсімі актывістамі апазіцыі, якія будуць знаходзіцца пад рызыкай пераследу з боку дзяржавы, калі апынуцца ў Беларусі. Такім чынам, гэтыя абмежаванні ўяўляюць сабой адзін з многіх рэпрэсіўных захадаў, што ўжываюцца рэжымам Лукашэнкі супраць апазіцыі, як паказана ў нядаўняй справаздачы абсерваторыі абароны праваабаронцаў (FIDH-OMCT)", – упэўненыя праваабаронцы.
З пачатку пратэстаў супраць фальсіфікацыі вынікаў выбараў у Беларусі ў жніўні 2020 года і наступных рэпрэсій з боку дзяржавы прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці апынуліся ў ліку груп, што адчулі найбольшы ціск у краіне. Па стане на 1 жніўня 2023 года не менш за 93 праваабаронцы, уключна з чальцамі і супрацоўнікамі праваабарончых арганізацый, прафсаюзных актывістаў, юрыстаў і журналістаў, былі несправядліва затрыманыя ў Беларусі па сфабрыкаваных абвінавачваннях. У цяперашні час затрыманыя такія вядомыя дзеячы, як Алесь Бяляцкі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру 2022 года і старшыня "Вясны", а таксама яго намеснік і віцэ-прэзідэнт FIDH Валянцін Стэфановіч ды іншыя актывісты "Вясны", уключна з Уладзімірам Лабковічам, Марфай Рабковай, Андрэем Чапюком і праваабаронцай Настай Лойкай. Усе незалежныя праваабарончыя арганізацыі, сродкі масавай інфармацыі і прафсаюзы былі прымусова ліквідаваныя, а іх дзейнасць несправядліва прызнаная экстрэмісцкай, што цягне крымінальны пераслед. 23 жніўня 2023 года "Вясна" была абвешчаная экстрэмісцкім фармаваннем, і яе дзейнасць была забароненая ў Беларусі.
"Улічваючы патэнцыйныя наступствы новага закона, міжнароднай супольнасці і праваабарончым арганізацыям вельмі важна ўважліва сачыць за сітуацыяй і аказваць падтрымку прадстаўнікам грамадзянскай супольнасці, закранутым гэтымі абмежаваннямі. FIDH разам са сваёй сяброўскай арганізацыяй у Беларусі Праваабарончым цэнтрам "Вясна" выказвае трывогу з нагоды ўздзеяння гэтых новых мер на беларускую праваабарончую супольнасць, дэмакратычную апазіцыю і ўсіх крытычна настроеных асоб, што шукалі прытулку за мяжой, ратуючыся ад рэпрэсій у Беларусі", – адзначаецца ў заяве.
FIDH і Праваабарончы цэнтр "Вясна" заклікаюць беларускія ўлады адмяніць закон, а дзяржавы-чальцы ЕС аказаць дапамогу і падтрымку беларускім праваабаронцам, дэмакратычнай апазіцыі і ўсім тым, на каго негатыўна паўплывала гэтая мера, уключна з аказаннем ім дапамогі ў афармленні часовых дазволаў на паездкі, відаў на жыхарства ды іншых неабходных дакументаў, а таксама ў прадстаўленні гарантый невыдварэння.