У сёньняшнім стане лес, зьнявечаны сьвежымі раскопамі на вялікай плошчы, нагадвае месца жахлівага, наўмыснага зьдзеку з памяці бязьвінных ахвяраў сталінскіх катаў. Груды чалавечых костак і чарапоў вакол ямінаў – выяўны дыягназ, пастаўлены мясцоваму кіраўніцтву і грамадзкасьці, якая ў асноўнай сваёй масе не патрабуе ад уладаў ушанаваць ахвяраў і пакараць злачынцаў.

22 сакавіка заяўнікі мітынгаў і шэсьця на Дзень Волі сябра КХП БНФ Ян Дзяржаўцаў і старшыня абласной арганізацыі партыі БНФ Кастусь Смолікаў сустрэліся з прадстаўнікамі гарадзкіх уладаў. Днём раней яны былі запрошаныя ў габінэт № 108 гарадзкога выканаўчага камітэту, у якім месьціцца аддзел па рабоце з зваротамі грамадзянаў і юрыдычных асобаў. Як  высьветлілася, на прафіляктычную гутарку.

Адмовы атрымалі абодва заяўнікі імпрэзаў. Адміністрацыя Чыгуначнага раёну Віцебску забараніла двухгадзінны мітынг сябру КХП БНФ Яну Дзяржаўцаву, а Віцебскі абласны выканаўчы камітэт адмовіў старшыню Віцебскай абласной арганізацыі партыі БНФ Кастусю Смолікаву ў дазволе на правядзеньне заяўленых ім на 25 сакавіка мітынгу і шэсьця.

Заяўку на акцыю, якая мусіць адбыцца 25 сакавіка, падалі ў адміністрацыю Чыгуначнага раёну Віцебску трое сябраў Кансэрватыўна-хрысьціянскай партыі БНФ. Ян і Аляксандар Дзяржаўцавы ды Пятро Сарапеня пазначылі ў сваёй заяўцы меркаваную колькасьць удзельнікаў імпрэзы 50 чалавек. Мэта акцыі – адзначыць 99-ю гадавіну ўтварэньня Беларускай Народнай Рэспублікі.

У 2017 годзе спаўняецца 80 гадоў гэтак званаму «Вялікаму тэрору», які наўпрост зьвязаны з асобай Сталіна. Сталін даўно сканаў, але памяць ахвяраў сталінізму па-ранейшаму не ўшаноўваюцца. Віцебская грамадзянская ініцыятыва «Хайсы» шукае ў ваколіцах гораду месцы пахаваньняў рэпрэсаваных і вяртае грамадзтву забытыя сьведчаньні нашай трагічнай гісторыі. Наш карэспандэнт пагутарыў з кіраўніком ініцыятывы «Хайсы» Янам Дзяржаўцавым.

14 лютага прайшло чарговае паседжаньне аргкамітэту па стварэньні грамадзянскай ініцыятывы «Хайсы». Грамадзкія актывісты прыгадалі зьдзейсьненае за 2016 год і склалі плян працы на найбліжэйшы час.

4 лістапада актывісты зь Віцебску ўсклалі жалобны вянок на магілу на вайсковым пахаваньні №4429. Яны ўпэўненыя, улады перапахавалі тут парэшткі ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў, і абураныя тым, наколькі ў нязручным для наведваньня месцы знаходзіцца месца апошняга спачыну забітых нявінных людзей.

28 кастрычніка ў Вераб’ёвым лесе, што пад Віцебскам, сябры грамадзянскай ініцыятывы «Хайсы» зладзілі чарговую талаку на месцы пахаваньня беларусаў, рэпрэсаваных за часам Сталіна ў 30-я гады мінулага стагодзьдзя.

Надоечы грамадзкасьць даведалася, што парэшткі 172 чалавек, знойдзеныя ў лесе пад Хайсамі, з вайсковымі ўшанаваньнямі былі перапахаваныя на воінскім мэмарыяле станцыі Лосьвіда. Улады пераконваюць: людзі загінулі за часам Другой сусьветнай вайны. Пракамэнтаваць падзею мы папрасілі кіраўніка грамадзянскай ініцыятывы «Хайсы», краязнаўцу Яна Дзяржаўцава.

Парэшткі расстраляных людзей, знойдзеныя ў лесе каля вёскі Хайсы Віцебскага раёну, перапахавалі ў Лосьвідзе. Паводле афіцыйных зьвестак, пазабіваныя – ахвяры Вялікай Айчыннай вайны. Аднак прадстаўнікі грамадзкасьці, якія правялі ўласнае расьсьледаваньне, упэўненыя: загінулыя – ахвяры сталінізму.